Nieuwe varens in Drenthe in bossen op voormalige landbouwgrond

Een paar jaar geleden kregen we van Bram Luten uit Linde een melding dat op zijn landgoed (bos geplant in 2003 op zijn voormalig bouw- en weiland) een Tongvaren was opgekomen. Dat is gemeld bij de waarnemingen op de site van Natuurvereniging Zuidwolde (NVZ), maar ik heb me altijd verbaasd over de herkomst. Inmiddels werden in de Noordoostpolder in jonge bossen op de kalkrijke en voedselrijke gronden bijzondere varensoorten gemeld.

Edwin de Weerd - één van de leden van de plantenwerkgroep van NVZ- heeft in 2016 een varencursus gevolgd en was benieuwd of hij ook in Drenthe bijzondere varensoorten zou kunnen vinden in jonge bossen op voormalige landbouwgrond. In november en december 2016 is hij naar verschillende gebieden geweest en hij vond inderdaad enkele zeer bijzondere varensoorten.

Op maandag 2 januari is een excursie georganiseerd door plantenwerkgroep van NVZ naar Wijster naar een jong bos van Het Drents Landschap op vroegere agrarische grond. Het blijkt een van de mooiste manieren om een nieuw jaar te beginnen. Er lag een dun laagje sneeuw, het was vrij koud, maar een beetje zon zorgde voor een mooie sfeer. Een cameraman van RTV Drenthe sloot aan bij het gezelschap van 7 speurders, onder wie Edwin Dijkhuis en Maarten Perdek. Edwin de Weerd leidde ons door het bos richting het hoogtepunt en onderweg noteerden en lokaliseerden we diverse exemplaren van Zachte naaldvaren, wat meer exemplaren van de Stijve naaldvaren, enkele Tongvarens en honderden Geschubde mannetjesvarens (ca ¾ deel ssp borreri en ¼ deel ssp affine). Leuk was het om al gaande de verschillen tussen al die soorten zo duidelijk te leren herkennen!

Uiteindelijk bereikten we de plek waar Edwin de Smalle ijzervaren had gevonden. We waren allemaal even verbaasd toen we die plant zagen. Prachtig blad en sporenpatroon en zeer bijzonder dat deze plant die al zeldzaam is in ons land en die eigenlijk alleen op oude muren gevonden wordt, nu ineens als enorm exemplaar middenin een bos te zien staan. We waren niet de enigen die het leuk vonden want er zat ook nog een rups van de Agaatvlinder op.

Trouwens ook Dagblad van het Noorden vond het leuk, want we hadden tijdens de excursie een verslaggever wel een half uur aan de telefoon en inderdaad kwam het verhaal dinsdag 3 januari uitgebreid in het dagblad. We zijn intussen ook nog even naar het landgoed in Linde geweest en ook daar vonden we behalve Tongvarens ook nog exemplaren van de Geschubde mannetjesvaren en van de Stijve naaldvaren.

Conclusie van al dit zoekwerk kan niet anders zijn dan dat jong bossen van meer dan 15 jaar oud, ook in Drenthe nieuwe schatten kunnen herbergen: een keur aan tot nu toe vrijwel onbekende varensoorten in onze provincie. De dichte begroeiing met een inmiddels gesloten bladerdek zorgt wellicht in combinatie met bepaalde leemlagen in de ondergrond, voor de juiste vochtigheid en de resten van verrijking met kalk en bemesting voor een ideale groeiplek van varens. Het is alleszins een reden om in 2017 ook als WFD-leden (ofwel op korte termijn ofwel in november – december 2017), wanneer de rest van de begroeiing afgestorven is, naar varens te gaan zoeken in dit soort bossen.

Bekijk hier de nieuwsuitzending van RTV-Drenthe van 3 januari met op 08:52 - 10:53 minuten een item over de vondst van de varens: http://www.rtvdrenthe.nl/tv/programma/10/Drenthe-Nu/aflevering/18316

Joop Verburg

Smalle ijzervaren, vooral terrestrisch een zeer grote zeldzaamheid	Rups van agaatvlinder op Smalle ijzervaren
Sporenpatroon van smalle ijzervaren	Edwin de Weerd, Maarten Perdek en Roel Smit bij een Geschubde mannetjesvaren
Dwalend door het bos bij Wijster	Voet van een Stijve naaldvaren
Geschubde mannetjesvarens: Links ssp affine vrij donkergekleurd, met vrij platte sporendoosdekseltjes en vrij veel ruimte tussen de deelblaadjes van de tweede orde. Rechts de ssp Borreri, lichter van kleur met hoog opgerichte dekseltjes en nauwelijks ruimte tussen de deelblaadjes.	Zachte naaldvaren

Ook het Dagblad van het Noorden deed verslag.