|
29 juni 2019 Vreugdenrijkerwaard
Excursie Plantenwerkgroep Natuurvereniging Zuidwolde
Deelnemers: Tineke Bos, Hennie Bisperink, Sinie de Jonge, Rob van Leeuwen, Jan-Erik Plantinga, Johan Scheeres, Joop Verburg, Edwin de Weerd, André Goedhart, Petra en Pieter Zwaan.
Onder begeleiding van Lykele Zwanenburg en Maarten Houtsma hebben wij de Vreugdenrijkerwaard bezocht. Het gebied is beroemd om haar stroomdalflora, met onder andere de enige Nederlandse vindplaats van de in het vroege voorjaar bloeiende Liggende ereprijs. Het wordt beheerd door Hereford runderen. Enkele voedselrijkere delen worden daarnaast ook gemaaid.
We begonnen goed met een zwemmende bever in een van de nevengeulen. In de wateren groeit vooral Schedefonteinkruid en in mindere mate ook Rivierfonteinkruid. Aan de oevers komt Moeraskruiskruid voor. Tussen de basaltblokken groeit Muurpeper en Zacht vetkruid, soorten van pioniermilieus die niet meer voorkomen op de inmiddels overal grazige rivierduinen. Bij de niet beschoeide oevers springen Fraai duizendguldenkruid, Rode ogentroost en Rode waterereprijs vooral in het oog. De Oeverstekelnoot, ook vrij algemeen in deze zone, was vegetatief present. Tweerijige zegge, Ruige zegge, Gewone bermzegge en Wilde betram, ook kenmerkend voor natte tot vochtige bodemtypen, komen eveneens op verschillende plekken voor. Ze worden tijdens onze tocht begeleid door foeragerende Zwarte sterns boven het water.
In het noordoostelijker deel dat komen kamgrasweiden voor, waarbij het hier gaat om de zeldzame subassociatie met onder andere Ruige weegbree en Kattendoorn. Eerstgenoemde soort is juist hier het meest aangetroffen. Een andere opvallende en grote soort in deze zone is Zeegroene rus. Kleine leeuwentand bloeide hier ook. In dit deel is op een plek ook een plant Blauwe bremraap aangetroffen. De bremrapen hebben een zeer goed jaar, wat mogelijk samenhang met een relatief vochtig voorjaar in vergelijking met het voorgaande jaar. De meest noordelijke delen waren minder interessant en vrij soortenarm met als opvallendste bewoner het Bont kroonkruid.
Het deel dat gemaaid wordt valt onder andere op door het zeer veel voorkomen van Jakobskruiskruid. Maar ook staat hier op verschillende plekken al Blauwe bremraap te floreren. Het is hier wellicht wijs om het maaien uit te stellen tot na de bloeitijd van de belangrijkste soorten, ook vanwege de insekten.
Op de rivierduinen in het noordwestelijk deel van het gebied is het een grote bloemenzee met veel onder meer Knikkende distel, Jakobskruiskruid, Knoopkruid, Geel walstro, Gewone rolklaver, Sikkelklaver en de al enige tijd uitgebloeide Veldsalie. Dit is het befaamde stroomdalgrasland; de associatie van Sikkelklaver en Zachte haver. Ook Kruisdistel komt in deze vegetatie massaal voor. De insectenrijkdom was wat betreft de dagvlinders niet groot. Er vlogen vooral Distelvlinders en Bruine zandoogjes, maar niet in grote aantallen. Af en toe werd er een Hooibeestje gespot. Ook zijn er een paar dikkopjes gezien. Dit waren waarschijnlijk Zwartsprietdikkopjes of heel misschien Geelsprietdikkopjes. Van de waargenomen entomofauna is het Locomotiefje verreweg de meest zeldzame soort. Deze is op de noordelijke duinen op meerdere plekken gehoord.
Terug naar de flora: wellicht het meest opvallend waren de grote aantallen bremrapen. In het stroomdalgrasland was de Walstrobremraap het meest algemeen, waarbij verreweg de meeste planten al helemaal uitgebloeid waren. Daarnaast hebben we tot ieders vreugde op veel plekken de prachtige, nog volop bloeiende Blauwe bremraap gezien met in totaal tientallen tot misschien wel honderd planten. Topper van de dag was de vondst van de Distelbremraap op twee nabij gelegen plaatsen in het noordwestelijke deel van het gebied. Een soort die tot nog toe zelden (en ook minder talrijk!) in de Vreugdenrijkerwaard is aangetroffen. Er stonden nu meerdere exemplaren, waaronder nog jonge. Van de iets minder in het oog springende soorten noem ik hier Zachte haver (zeer algemeen), Bergdravik (zeldzaam), Klein timotheegras (zeer algemeen), Geoorde zuring (af en toe), uitgebloeide morgensterren, Kleine bevernel (zeer algemeen), Zandhoornbloem (nog een enkel bloeiend plantje gezien) en de ook nogal algemeen voorkomende Zandmuur. Van deze planten is Bergdravik ook bijzonder te noemen, omdat deze in de Nieuwe atlas van de Nederlandse Flora niet op de kaart vermeld staat voor het hele noordelijke deel van de IJssel. Mogelijk was dit gras nog niet bekend van de Vreugderijkerwaard. Het is vooral een soort van Zuid-Limburg en dus ook ons rivierengebied, die zeldzaam is en achteruit gaat.
Alleen op de hoogste rivierduinen, in het westelijke deel van het gebied hebben we ook Zandzegge, Moeslook (zeldzaam), Wilde tijm (af en toe) en Voorjaarszegge waargenomen. Deze delen worden minder vaak en minder lang overstroomd en zijn wellicht iets voedselarmer.
We hebben een prachtige excursie gehad, ook dankzij onze excursieleiders. Wellicht is een bezoek in het voorjaar wanneer de Liggende ereprijs, Voorjaarszegge en de Veldsalie bloeien nog eens de moeite waard.
Jan-Erik Plantinga
 |
 |
Uitleg van gids Maarten over de excursie
|
Moeraskruiskruid bij ondiepte waar we de Bever zagen
|
 |
 |
Op pad tussen de knikkende distel
|
Walstrobremraap
|
 |
 |
Blauwe bremraap
|
Kattendoorn
|
 |
 |
Distelbremraap
|
Op zoek naar Rode waterereprijs
|
 |
 |
ruchten van de Late stekelnoot
|
Vanaf de brug kon je volop vissen zien
|
|
