12 december 2017 in De Boerhoorn: lezing van Hans Dekker over Natura 2000 en zijn orchideeënreis naar Zweden en Noorwegen

Hans is als bioloog werkzaam bij het team Natuur en Water van de provincie Drenthe, en is bekend vanwege zijn deskundigheid over orchideeën. Het aantal geïnteresseerden dat naar zijn verhaal kwam luisteren viel met ca. 40 personen, gezien de winterse weersomstandigheden, niet tegen.

Natura 2000

Hans begon de avond met het geven van informatie over het Natura 2000-netwerk. Dit netwerk van beschermde natuurgebieden is door de lidstaten van de Europese Unie opgezet, ter bescherming van zowel gebieden (natuurlijke habitats) als de wilde planten en dieren.

Hierbij is uitgegaan van het feit dat de natuur niet ophoudt bij landsgrenzen en dat het voor behoud van de vitaliteit en diversiteit van belang is om internationale maatregelen te nemen.

Hans liet een overzichtskaart zien van de Europese landen, met daarin ingekleurd de Natura 2000-gebieden.

Het Natura 2000-netwerk omvat momenteel ca. 18% van het landoppervlak van de EU en daarnaast delen van de omliggende zeegebieden. De oppervlakte van de Natura 2000-gebieden varieert sterk per land en ligt tussen de 8% en 37%. Zo zijn de Natura 2000-oppervlakten in Engeland en Frankrijk relatief gering. Voor Nederland betreft het ruim 160 gebieden, in totaal ca. 13% van het oppervlakte, waarvan ca. 70% water is (incl. de Waddenzee) en ca. 30% land. In Drenthe zijn 14 gebieden aangewezen (8% van ons oppervlak).

In Nederland vallen de Natura 2000-gebieden onder de Wet Natuurbescherming. Daarin zijn de Europese Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn opgenomen. Een aantal Drentse Natura 2000-gebieden passeerde de revue, zoals het Dwingelderveld en het Bargerveen, waarbij de bijzondere, kenmerkende eigenschappen door Hans werden besproken.

Orchideeën in Scandinavië

Na de pauze vertelde Hans over de kampeerreis naar Scandinavië, die hij samen met zijn vrouw dit jaar maakte. De reis stond grotendeels in het teken van orchideeën. Niet vreemd, omdat orchideeën de kennisspecialiteit is van Hans. De reis was tevoren zodanig uitgestippeld, dat interessante gebieden t.a.v. het voorkomen van orchideeën waren opgenomen. De reis ging via Denemarken eerst naar Zweden (tot ter hoogte van de poolcirkel, aan de Oostzeekust) en vervolgens naar Noorwegen, met eindbestemming de eilandengroepen Lofoten en de Vesteralen, die boven de poolcirkel liggen. Het was dus een reis van kust naar kust.

Dit jaar was het voorjaar in Noorwegen en Zweden erg koud, evenals het begin van de zomer. Het was dus een nogal koude kampeerreis (juni/juli). De luchttemperatuur was vaak niet hoger dan 7oC, met vrij veel regen en dus veel bewolkt weer. Hans en zijn vrouw hebben de middernachtzon dan ook maar een enkele keer kunnen zien. Ondanks het gure weer, hebben ze een boeiende reis gehad, met prachtige landschappen en schitterende orchideeën.

In Scandinavië is een grote variatie aan biotopen aanwezig en er komen veel soorten orchideeën voor. Hans gaf aan, dat het bij bepaalde orchideeën niet altijd goed duidelijk is of het een soort of ondersoort betreft. Zo heeft Hans veel variaties van de Gevlekte orchis gezien en gefotografeerd. Veel soorten orchideeën betreffen kleine plantjes van maar een paar cm. tot zo’n 10-15 cm. hoogte, dus ook met heel kleine bloempjes, die vaak niet meer dan enkele millimeters groot zijn. Ondanks de geringe grootte van deze bloempjes waren ze door Hans prachtig scherp en groot in beeld gebracht, wat al een kunst op zich is. Maar het is duidelijk dat je wel een kenner moet zijn (juist ook van de biotopen) om bepaalde (kleine) orchideeën te kunnen vinden. Er werden allerlei interessante details over de noodzakelijke bodem- en omgevingscondities genoemd, waarbij vaak een vergelijking met de situaties in de Alpen werd gemaakt.

Ook voor niet-plantenkenners zoals ik, was het een uitermate boeiende avond, door het interessante verhaal dat op een leuke manier en met humor werd verteld, en de vele schitterende foto’s.

Philip de Brabander